سقف متحرک کاخ نیاوران در شهر تهران یکی از جاذبه های گردشگری زیبا در ایران محسوب می شود. سقف متحرک این قابلیت را دارد که استفاده از نور را در سازه ها به حداکثر برساند و انواع فضاهای باز را به محل سرپوشیده تقسیم کند. کاخ نیاوران نیز از این تکنولوژی بی نصیب نمانده است.

سقف متحرک
سقف متحرک یا تاشو به سقف هایی گفته می شود که قابلیت باز و بسته شدن دارند. این سقف ها در دو نوع سقف متحرک دستی و سقف متحرک اتوماتیک (برقی) ساخته می شوند. سقف اتوماتیک با موتور الکتریکی کار میکند. امروزه، هتل ها، رستوران ها، مراکز تجاری و استخرها از مواردی هستند که سقف متحرک در آنها کاربرد بیشتری پیدا کرده است.
نحوه اجرای سقف متحرک به این صورت است که ابتدا سقف با ابعاد مورد نظر طراحی و ساخته می شود. سپس محل قرار گیری ریل ها مشخص و هموار می شود. ریل دارای چرخ های مخصوص است که بعد از نصب به سمت جلو یا عقب حرکت می کنند. قسمت هایی از سقف روی این ریل ها قرار می گیرد تا امکان باز و بسته شدن آن فراهم شود.
مهندس محسن فروغی که فارغ التحصیل دانشکده هنرهای زیبای پاریس و پیشتاز استفاده از نور بوده است طراح سقف متحرک کاخ نیاوران بوده است. این طراحی در کنار سایر ویژگی های کاخ نیاوران آن را به یک بنای فراموش نشدنی تبدیل کرد.

جنس سقف متحرک کاخ نیاوران
استفاده از انواع پارچه ها و شیشه های مقاوم، فلز و غیره در طراحی و اجرای سقف های متحرک باعث می شود که افراد با خیالی آسوده از آنها استفاده کنند. سقف متحرک کاخ نیاوران از نوع شیروانی آلومینیومی است و علاوه بر تامین نور کاخ و تهویه هوای آن زیبایی خاصی نیز به کاخ بخشیده است.

نحوه باز و بسته شدن سقف متحرک
سقف متحرک بسته به نوع کاربری و سایر فاکتورها می تواند از جنس پارچه، شیشه و غیره ساخته شود. این سقف ها مجهز به یک موتور و ریل هایی برای باز و یا جمع کردن سقف هستند. سقف های متحرک همچنین دارای یک سیستم فرمان هستند که فرمان باز شدن و یا بسته شدن را صادر می کند. اکنون به لطف پیشرفت تکنولوژی میتوان در این سازه ها از حسگرهای هوشمند استفاده کرد. این حسگرها باعث می شوند که سقف در زمان های برنامه ریزی شده مانند بارش باران یا برف و یا تابش شدید نور خورشید به طور خودکار باز یا بسته شوند.

نحوه باز و بسته شدن سقف متحرک کاخ نیاوران
سقف متحرک کاخ نیاوران نیز در سال 88-82 تعمیر شد و اکنون می تواند باز و بسته شود. باز شدن سقف متحرک کاخ به این صورت است که ابتدا الکتروموتور 380 ولت با فشار کلید شروع به کار می کند و همزمان با آن سقف روی ریل های ثابت حرکت می کند و از وسط به دو نیم باز می شود. سپس، در هنگام تماس قرقره های متحرک با سوئیچ های پایانی که در انتهای ریل قرار دارند حرکت آن متوقف می شود.
بسته شدن سقف متحرک کاخ نیاوران نیز همین روال را دارد با این تفاوت که با فشار کلید حرکت سقف جهت عکس را روی ریل ها طی می کند و بسته می شود. همچنین، برای تنظیم حرکت سقف به صورت دلخواه یک کلید توقف نیز در نظر گرفته شده است.

چرا سقف متحرک؟
سقف متحرک کاخ نیاوران یک بنای تاریخی محسوب می شود. در آن زمان استفاده از سقف های متحرک تقریبا در هیچ نقطه ای از جهان تا این اندازه مرسوم نبوده است و اختصاص به افراد و مکان های خاصی داشته است. اما، امروزه اجرای سقف متحرک علی الخصوص سقف متحرک اتوماتیک رواج بسیار گسترده ای پیدا کرده است زیرا:
در تمام فصول سال کاربرد دارند.
انعطاف پذیری و تطبیق پذیری بالایی دارند.
نمای زیبایی به سازه می بخشند.
مانع از پوسیدگی اثاثیه داخل ساختمان ها می شوند.
باعث صرفه جویی در انرژی می شوند.
طول عمر بالایی دارند.
یکی از مهم ترین چیزهایی که سقف متحرک باعث آن می شود دیدن منظره زیبای آسمان و ستارگان در شب است. هدف از سقف متحرک کاخ نیاوران نیز نشان دادن آسمان بوده است و در آن هنری از تلفیق مدرنیته با سنت به چشم می خورد.
سقف متحرک این کاخ همزمان با معماری اصلی کاخ و به شکل یک سرسرا در ورودی کاخ طراحی و اجرا شده است. در آن زمان شرکت فرمانفرمائیان مسئول انجام این پروژه بوده است.

امکان بازدید از سقف متحرک کاخ نیاوران
مسئولان مجموعه فرهنگی کاخ نیاوران باور دارند که عواملی مانند آلودگی هوا و گرد و غبار ناشی و فعل و انفعالات شیمیایی در هر باز باز و بسته شدن مانع امکان باز کردن مداوم این سقف می شود. سقف متحرک کاخ نیاوران در هر سال فقط یکبار در تاریخ 6 مهر ( روز ملی گردشگری) برای چند دقیقه به روی گردشگران باز می شود.