محل های ذخیره سازی غلات بخصوص گندم عموماً به دو دسته سیلو و انبار تقسیم میشوند. تفاوت اصلی سیلو غلات با انبار غلات تجهیز سـیلوها به مواردی چون تجهیزات توزین، تخلیه و بارگیری، بوجاری، خشک کردن و هوادهی، کنترل دما و رطوبت، جمع‌آوری گرد و غبار و آفتزدایی، میباشد. در این نوشته به بررسی انواع روش های نگهداری غلات و استانداردهای مورد نیاز هر یک خواهیم پرداخت.
نوشته مرتبط : پوشش سیلوی غلات، روکش علوفه، روکش سیلوی دامداری
سیلو گندم انبار گندم
۱– سیلو غلات
تاریخچه سیلو به انقلاب صنعتی اروپا بر میگردد. در سال ۱۸۱۹ اولین سیلوی جهان توسط مهندسان فرانسوی با استفاده از آجر و سایر مصالح بنایی ساخته شد. قبل از آن از انبارهای ساده برای ذخیره مواد غذائی استفاده میشد. اولین سیلو در ایران در سال ۱۳۱۸ و در تهران ساخته شد.
سیلو میتواند در حجم های مختلف و از مصالح گوناگون ساخته شود و از چند کندو تشکیل میگردد. کندوها به صورت مخازن استوان های یا چند ضلعی ساخته میشوند. در حال حاضر سیلوها شامل انواع سیلوهای بتونی و فلزی میشوند.
۲- انبار غلات
انبار غلات مدل های مختلفی دارد از جمله می توان به انبارهای ساده، مکانیزه، نیمه مکانیزه و روباز اشاره نمود. مشخصات عمومی کلیه انبارهای ذخیره گندم به شرح زیر است.
کف انبار بتون یا سنگفرش است،
شیب و کف محوطه طوری ساخته میشود که آب زیر کالا جمع نشود.
انبار کالا در نقاطی احداث میشود که درخطر سیل، جذر و مد دریا و یا کانونهای خطر حریق، نباشد.
فاصله بین ساختمان انبارهای محصور و مسقف با دیوارهای مجاور از هر چهار طرف از ۶ متر کمتر نیست و این فاصله از هر نوع کالا خالی است، به نحوی که خودروهای آتشنشانی می توانند انبار را به راحتی دور بزنند.
موقعیت ساختمان های انبار اعم از روباز و سرپوشیده به گونه‌ای است که وسائل نقلیه موتوری و غیرموتوری بدون برخورد با مانع تا جلوی درب انبار پیش بروند.
الف – انبار ساده
این انبارها فاقد هرگونه امکانات تخلیه و بارگیری می‌باشند. سقف این انبارها معمولاً از فلز، ایرانیت یاآسفالت پوشیده شده و سطح انبار یک متر بالاتر از سطح زمین قرار می گیرد. کف انبار نیز از سیمان و مصالح غیرقابل نفوذ وکمی شیبدار ساخته میشود.استفاده از این انبارها از سال ۱۳۴۷ به طور گسترده در سطح کشور مورد توجه قرار گرفته است.
مزایای انبار ساده
هزینه پایین ساخت ،
امکان نگهداری انواع کالا و قابل استفاده برای محصولات مختلف.
معایب انبار ساده
نبود تجهیزات تخلیه و بارگیری که منجربه آسیب دیدگی و افت کمی و کیفی محصول میگردد،
عدم امکان کنترل درجه حرارت و رطوبت گندم از طریق هوادهی و دوران،
عدم امکان تفکیک انواع گندم و عدم امکان اختلاط آن،
محدودیت و سختی اجرای عمیات ضدعفونی،
کاهش ظرفیت ذخیره سازی در موارد بالا بودن رطوبت گندم به دلیل لزوم کاهش ارتفاع دپوی گندم مرطوب.
به طورکلی با وجود محدودیتها و معایب انبارهای ساده ، میتوان جهت نگهداری و ذخیره سازی میان مدت تا بلند مدت گندم از یک انبار ساده استاندارد و غیرقابل نفوذ به رطوبت، آب، دما، حشرات، جوندگان و نور خورشید استفاده نمود.
در صورتیکه که مصالح ساختمانی به کارگرفته شده در انبار ساده موادی از قبیل آجر یا خشت باشد دیواره ها و کف بوسیله لایه های ضد رطوبت عایقکاری میشود.
برای ثابت نگهداشتن دمای انبار و ماده غذائی ذخیره شده، انبار در مقابل دما ایزوله میگردد ، در صورت استفاده از شیشه در ساختمان انبار جهت کنترل دما، ترجیحا از شیشه دو جداره و به منظور ممانعت از جذب و نفوذ گرما، استفاده از رنگ روشن، توصیه شده است.
برای جلوگیری از نفوذ موش و حشرات،اطراف انبار تا عمق مناسبی از سیمان و مصالح غیر قابل نفوذ پوشانده میشود و انبار مجهز به در و پنجره، و پنجره‌ها مجهز به توری سیمی میگردد.
درانبارهای ساده بایستی از نفوذ اشعه مستقیم خورشید نیز جلوگیری نمود، بنابراین پنجره‌ها و دریچه‌های تهویه بایستی مجهز به سایه‌بان باشند. استفاده از لامپ‌های معمولی و انواع چراغ نیز مناسب نمیباشد، زیرا نور ضمن جلب حشرات، با ایجاد گرما باعث افزایش دمای انبار میگردد.
برای کنترل هوای انبار لازم است عمل تهویه به خوبی انجام گیرد. بنابراین انبار بایستی مجهز به هواکش باشد. به طورکلی عمل تهویه درانبارهای ساده به دو صورت طبیعی و مصنوعی امکان‌پذیر است.
تهویه طبیعی،در نقاطی که هنگام شب دما پایین و خشک میباشد امکان پذیر است. بدین ترتیب هنگام شب درب‌ها و پنجره‌های مجهز به توری سیمی را باز می‌کنند تا هوای انبار خارج شده و به جای آن هوای تازه وارد گردد.
تهویه مصنوعی،در مناطق مرطوب و یا مناطقی که دمای شب و روز آن اختلاف چندانی ندارد انجام میشود و پس از آنکه هوای خارج با تدابیر مخصوص و استفاده از دستگاه های مناسب خشک و سرد شد، جایگزین هوای داخل انبار میگردد.
سیلو گندم انبار گندم
ب- انبار مکانیزه
انبارهای مکانیزه به دو دسته نیمه مکانیزه و تمام مکانیزه تقسیم بندی میشوند. انبارهای تمام مکانیزه مجهز به سیستمهای ثبت حرارت و رطوبت نسبی و امکانات بارگیری و تخلیه اتوماتیک هستند. بعلاوه این انبارها دارای سیسـتمهای هوادهی بوده و می توان آن ها را به راحتی ضدعفونی نمـود. در انبارهای نیمه‌مکانیزه عمل تخلیه بوسیله لودر و جک‌های مخصوص تخلیه انجام میشود.
انبارهای مکانیزه از بخش های مختلف ذیل تشکیل شده است:
تقسیم کننده
جمع کننده غلات
شیار حمل کننده مخصوص
کف کاذب
قسمت هوادهی
قسمت خروجی هوا یا تخلیه کننده هوا
حفاظ فلزی
حفره یا قسمت پر کننده
محل خروج یا تخلیه غله
مزایای انبارمکانیزه
مجهزبودن به سیستم تخلیه و بارگیری،
امکان هوادهی و کنترل درجه حرارت،
سهولت عملیات ضد عفونی،
ظرفیت بالا
معایب انبارمکانیزه
عدم امکان تفکیک انواع گندم و اختلاط آن
ج – انبار روباز
انبارهای روباز روشی مقرون به صرفه جهت ذخیره کوتاه مدت غلات است که در ایران برای نخستین بار و در سال ۱۳۷۰ درمحوطه سیلوی کرج اجرا گردید. این انبارها در مناطق خشک و برای نگهداری موقت غلاتی که رطوبت پایینی دارند، کاربرد دارند. هر چه رطوبت محموله پایین‌تر باشد مدت زمان نگهداری بیشتر خواهد بود و در صورت افزایش دما و رطوبت عمر ذخیره سازی کاهش خواهد یافت .
ساخت انبار روباز با عملیات تسطیح زمین و زیرسازی محوطه با شیب و زهکشی مناسب و غیر قابل نفوذ نمودن کف انبارآغاز میشود. سپس با استفاده از بلوکهای بتونی یا دیواره های گالوانیزه به طول ۳ متر و ارتفاع ۸۰ تا ۹۰ سانتی‌متر اطراف انبارمحدود میشود. گندم دراین نوع انبارها بر روی زمین تا ارتفاع حدود ۷ متر ریخته می شود و روی آن با پوشش‌های مخصوص پلی‌اتیلنی غیر قابل نفوذ و پوشانده میشود.
مزایای انبار روباز
سهولت و سرعت احداث و امکان بهره برداری سریع در مواقع اضطراری،
هزینه پایین سرمایه گذاری اولیه جهت احداث و راه اندازی.
معایب انبار روباز
محدودیت مدت زمان نگهداری گندم،
محدودیت محل احداث به لحاظ جغرافیایی و آب و هوایی،
امکان آسیب دیدگی و افت کمی و کیفی محصول حین عملیات تخلیه و بارگیری،
محدودیتها و مشکلات عملیات چادرکشی،
عدم امکان هوادهی،
عدم امکان اختلاط گندم.
لازم به ذکر است انبارهای روباز جدید و پیشرفته مجهز به امکانات هوادهی ،تجهیزات تخلیه و بارگیری و تجهیزات ثبت دما و رطوبت بوده و امکان ذخیره سازی غلات در شرایطی کاملا سیل را فراهم مینماینداین نوع انبارها امروزه در کشور استرالیا استفاده میگرددو نتایج مثبتی در ذخیره کوتاه مدت تا میان مدت گندم داشته است.
انبار روباز گندم ، انبار غلات
نگهداری گندم در کیسه‌های پلی‌اتیلن
این روش در برخی کشورها به طور محدود استفاده میشود. ضخامت دیواره کیسه ها حدود ۵/۲ میلیمتر و گنجایش آن تا چندین تن میباشد. غله دارای رطوبت پایین، درون کیسه ریخته شده و هوای آن توسط دستگاه مخصوص خارج و سپس درب آن مسدود و غیر قابل نفوذ میگردد. یکی از نکات قابل توجه در خصوص این نوع نگهداری این است که با توجه به غیر قابل نفوذ بودن کیسه ها در مواقع اضطراری میتوان آنها را در محلهای خاص حتی در کنار اسکله و در آب نگهداری نمود.
مکان یابی و تعیین سیستم ذخیره سازی
مکان یابی بر اساس اطلاعات بازرگانی و با در نظر گرفتن بهترین شرایط جهت حفظ کیفیت کالا انجام می گیرد. عوامل مهم در ارائه مدل مکان یابی به شرح زیر است:
برآورد عرضه داخلی گندم منطقه، شامل سطح زیر کشت ، میزان تولید و میزان عملکرد تولید،
برآورد تقاضای گندم، شامل میزان مصرف سرانه و جمعیت منطقه،
میزان واردات گندم خارجی و‌موقعیت بنادر ورودی،
پراکندگی تأسیسات ذخیره سازی گندم در منطقه شامل نوع و ظرفیت های آنها،
پراکندگی کارخانجات آرد و ظرفیتهای آن،
فواصل زمینی و بر آورد هزینه های حمل و نقل گندم.
پس از مکان یابی نوع سیستم ذخیره سازی و ظرفیت مورد نیـــاز بر اساس نکات زیر تعیین و انتخاب میگردد:
مدت زمان نگهداری شامل ذخیره کوتاه مدت ، میان مدت ،بلند مدت و ذخیره استراتژیک،
مقایسه اقتصادی پروژه ها،
شرایط آب و هوایی و ژئواکولوژیکی شامل شرایط زمین ، سطح آبهای زیر زمینی ، رطوبت هوا و رطوبت گندم،
لحاظ نمودن زمان خواب گندمهای تازه برداشت شده(۶۰ – ۴۵ روز ) در تعیین ظرفیت ذخیره سازی.
طراحی تاسیسات و تجهیزات مناسب در انبار غلات
امروزه تجهیزات و امکاناتی که در سیستمهای ذخیره سازی اهم از انبار یا سیلو پیش بینی و طراحی میگردد، میبایست موارد زیر را دربرگیرد:
تجهیزات مناسب تخلیه و بارگیری که ضمن حفظ و نگهداری کمی غله وجلوگیری از ریزش یا صدمه دانه‌ها ،از سرعت مناسبی برخوردار باشد،
تجهیزات تهویه و هوادهی،
امکانات بازرسی و نمونه برداری جهت کنترل کیفی غله،
وجود شرایط و امکانات لازم جهت پیشگیری یا کنترل آلودگی حشرات، شامل تعبیه دستگاهها یا سیستم‌هائی جهت تمیز نمودن ماشین آلات، سیلوها و انبارها، امکان بازرسی و ثبت آلودگی و غیر قابل نفوذ و سیل کردن انبارجهت اجرای عملیات ضدعفونی.
پارامترهای مهم در حفظ کیفیت غلات ذخیره شده
پس از ورود محصول، اولین کاری که برای تحویل گرفتن آن صورت می گیرد، نمونه برداری و بازرسی های علمی و فنی است که باید توسط کارشناسان و افراد ماهـر انجام گیرد.یکی از مسائل مهم در مدیریت انبارها رعایت کلیه مقررات و روش هایی است که درهرکشور برای پذیرش تولیدات محصولات داخلی و خارجی در انبارها وضع گردیده است. تعیین مقدار رطوبت با روشهای آزمایشگاهی، تعیین مقدار ناخالصیها و آلودگی محصول به آفات مختلف و بیماری ها از جمله مهمترین پارامترهای مهم هنگام تحویل گرفتن گندم است.
نمونه برداری به طور تصادفی و از نقاط و اعماق مختلف محصول و به وسیله سوندهای مخصوص انجام می گیرد. در نمونه های برداشت شده به وسیله ی الک های مخصوص، تمامی ناخالصی های موجود اعم از تخم علف های هرز، سنگریزه، خاک، سیاهک نهان، دانه های شکسته، آفت زدگی ها و غیره مشخص می گردد و سپس میزان درصد هر یک از آن ها محاسبه می شود.
برای تعیین میزان درصد رطوبت محصول، از روش های آزمایشگاهی مختلف و یا از رطوبت سنجهای ویژه استفاده می شود. در سـیلوها و انبارهای بزرگ به طور معمول گندم هایی را نگهداری می کنند که مقدار رطوبت آن ها از ۱۲ درصد تجاوز نکند. در عملیات بازرسی، علاوه بر انجام بررسی های لازم در مورد کیفیت محصول، سالم بودن و یا میزان آلودگی آن به آفات و عوامل بیماری زای مختلف نیز باید مشخص شود تا در صورت نیاز قبل از تحویل گرفتن در زمینه مبارزه با آن ها اقدام گردد.
به طور کلی مجموعه عوامل زیر، کیفیت غلات را در پایان ذخیره سازی تعیین خواهند نمود.
مشخصات سیلو شامل نوع و ظرفیت انبار، درجه حرارت، رطوبت، نحوه تهویه و نفوذپذیری دیواره ها و کف انبار
میزان انباشت محصول در انبار
مدت زمان نگهداری محصول در انبار
نوع، میزان، رقم و مبداء محصول غذایی
وضعیت محصول شامل رطوبت، زمان تحویل، درجه آلودگی به آفات مزرعه ای وغیره
بوجاری و ضد عفونی قبل از انبار کردن غلات
گونه های آفات انباری رایج در منطقه مورد نظر
نوع و نحوه استفاده از روشهای ضد عفونی کننده غلات در انبار
گروه تولیدی دنیای چادر ، توانسته است با استفاده از بهترین برزنت های ضد آب، محصولات مفیدی را جهت استفاده کشاورزان، باغداران، دامداران و دامپروران عزیز تولید نماید :
انواع چادر پوشش غلات
پوشش سیلو
روکش ضد آب علوفه
تشک گوساله
روکش ذرت
اجرای چادر های نمایشگاهی
انواع چادر به همراه طراحی، دوخت، پانچ، نصب و غیره
انواع چادر با مناسب ترین قیمت
کارشناسی و اندازه گیری در محل ۰۹۱۲۴۰۴۹۸۷۱
مشاوره رایگان ۰۹۱۲۴۰۴۹۸۷۱